Dấu hiệu cho thấy trẻ bị chậm nói? 8 cách khắc phục cho bé

Dấu hiệu cho thấy trẻ chậm nói

Tình trạng chậm nói có thể xuất hiện với các biểu hiện khác nhau theo từng giai đoạn phát triển của trẻ. Một số dấu hiệu ba mẹ nên chú ý bao gồm:

Giai đoạn	Dấu hiệu chậm nói ở trẻ
12 tháng tuổi	Trẻ chưa bắt chước âm thanh hoặc lặp lại lời nói của người khác. Trẻ không sử dụng các cử chỉ như chỉ tay hay vẫy tay tạm biệt.
18 tháng tuổi	Trẻ có xu hướng dùng cử chỉ thay vì lời nói để giao tiếp. Trẻ gặp khó khăn khi hiểu các yêu cầu bằng lời nói đơn giản.
24 tháng tuổi	Trẻ chỉ có thể bắt chước lời nói hoặc hành động của người khác. Trẻ chưa thể tự nói hoặc chỉ biết nói vài từ đơn giản. Trẻ thường lặp lại lời của người khác mà không thể diễn đạt ý của mình một cách rõ ràng. Giọng nói có thể khác biệt so với những trẻ khác cùng độ tuổi.
36 tháng tuổi	Trẻ vẫn chưa thể kết hợp các từ để tạo thành câu hoàn chỉnh. Vốn từ vựng còn hạn chế. Trẻ không thể gọi tên các đồ vật quen thuộc. Ngay cả ba mẹ cũng gặp khó khăn trong việc hiểu lời nói của trẻ.
3 – 4 tuổi	Không thể nối các từ thành câu hoàn chỉnh. Gặp khó khăn trong việc phát âm, thường xuyên nói lắp hoặc không rõ lời, đến mức người thân cũng khó hiểu được. Không có sở thích đọc sách hay xem truyện. Thích có sự hiện diện của bố mẹ và ít quan tâm đến việc chơi cùng bạn bè khác.

Trẻ chậm nói là tình trạng mà trẻ phát triển khả năng ngôn ngữ chậm hơn so với bạn bè cùng độ tuổi. Điều này thể hiện qua việc trẻ gặp khó khăn trong việc phát âm, nói và giao tiếp bằng ngôn ngữ giống như những trẻ khác.

Một sai lầm thường gặp của nhiều phụ huynh là nhầm lẫn giữa chậm nói và chậm phát triển ngôn ngữ. Tuy nhiên, đây là hai vấn đề khác nhau với những đặc điểm riêng biệt.

Trẻ bị chậm nói thường gặp khó khăn trong việc phát âm từ ngữ nhưng vẫn hiểu được ngôn ngữ và có thể giao tiếp thông qua các cử chỉ, ánh mắt hoặc hành động. Ví dụ, trẻ có thể hiểu những gì người lớn nói và làm theo yêu cầu, nhưng không thể đáp lại bằng lời nói. Điều này cho thấy vấn đề chủ yếu nằm ở khả năng phát âm hoặc vận động cơ miệng, không phải ở khả năng tiếp thu ngôn ngữ.

Trong khi đó, trẻ chậm phát triển ngôn ngữ gặp phải vấn đề phức tạp hơn, không chỉ khó khăn trong phát âm mà còn gặp trở ngại trong việc hiểu và sử dụng ngôn ngữ một cách hiệu quả.

Việc phân biệt giữa trẻ chỉ chậm nói và trẻ chậm phát triển ngôn ngữ có thể khá khó khăn. Chính vì vậy, việc theo dõi những dấu hiệu này giúp các bậc phụ huynh phát hiện kịp thời và có biện pháp can thiệp phù hợp.

Vì sao trẻ bị chậm nói?

Tình trạng chậm nói của trẻ có thể đến từ một số nguyên nhân như sau:

• Nguyên nhân thực thể: Trẻ có thể gặp vấn đề về sức khỏe hoặc bất thường ở các cơ quan phát âm như tai, mũi, họng, hoặc não bộ (chẳng hạn như di chứng sau xuất huyết não, viêm màng não hay dị tật bẩm sinh). Đối với trẻ tự kỷ, việc chậm nói hay khó nói có thể là một dấu hiệu, nhưng không phải tất cả trẻ chậm nói đều mắc tự kỷ.
• Dính thắng lưỡi: Đây là tình trạng bẩm sinh, gặp ở khoảng 5% trẻ em. Dây thắng lưỡi ngắn gây khó khăn trong việc phát âm, dẫn đến tình trạng chậm nói, đồng thời cũng làm trẻ gặp khó khăn trong việc bú sữa.
• Yếu tố tâm lý: Trẻ có thể bị chậm nói nếu sống trong một môi trường thiếu sự quan tâm, giao tiếp với cha mẹ, như khi cha mẹ quá nuông chiều hoặc bận rộn, ít có thời gian trò chuyện với trẻ. Ngoài ra, cú sốc hay biến cố tâm lý cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.

Một số trường hợp trẻ chậm nói không phải do các nguyên nhân trên mà chỉ là hiện tượng tạm thời. Trong những trường hợp này, bác sĩ có thể hướng dẫn cha mẹ các biện pháp khắc phục tại nhà.

Gợi ý 8 cách khắc phục tình trạng chậm nói cho bé

Khi trẻ chỉ bị chậm nói mà không có dấu hiệu của các vấn đề bệnh lý bẩm sinh hay tự kỷ, phụ huynh có thể áp dụng một số phương pháp giúp trẻ cải thiện khả năng ngôn ngữ, theo sự hướng dẫn của bác sĩ. Mỗi phương pháp có thể mang lại hiệu quả khác nhau, nhưng tất cả đều cần sự kiên trì và nhẫn nại từ phía cha mẹ.

Tăng cường giao tiếp với trẻ

Nói chuyện với trẻ thường xuyên không chỉ giúp tăng cường mối quan hệ gia đình mà còn tạo cơ hội để trẻ thực hành và phát triển kỹ năng ngôn ngữ. Phụ huynh nên tận dụng các tình huống hàng ngày như lúc ăn, chơi hoặc làm việc để trò chuyện với trẻ.

Bắt đầu với những từ đơn giản như “baba”, “mama”, “ạ”, và dần dần nói chậm, rõ ràng hơn khi trẻ lớn lên. Điều này giúp trẻ tiếp xúc với ngôn ngữ thường xuyên, từ đó thúc đẩy khả năng phản xạ và sử dụng ngôn ngữ hiệu quả hơn.

Hát cho trẻ nghe

Âm nhạc là một công cụ hỗ trợ phát triển ngôn ngữ rất hiệu quả. Những giai điệu và lời bài hát dễ nhớ giúp trẻ học từ vựng mới một cách tự nhiên. Phụ huynh có thể hát cho trẻ nghe mỗi ngày để giúp trẻ làm quen với ngữ điệu và cấu trúc của ngôn ngữ.

Đọc sách cho trẻ

Đọc sách là phương pháp hỗ trợ phát triển ngôn ngữ phổ biến mà nhiều bác sĩ khuyên dùng. Thông qua việc đọc sách, trẻ có thể phát triển khả năng nghe hiểu và tư duy sáng tạo. Phụ huynh nên chọn sách có hình ảnh sinh động, màu sắc bắt mắt và phù hợp với độ tuổi của trẻ để tăng sự chú ý và kích thích trẻ tương tác với nội dung sách.

Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời

Các hoạt động ngoài trời không chỉ hỗ trợ sự phát triển thể chất mà còn là cơ hội tuyệt vời để trẻ học và sử dụng ngôn ngữ một cách tự nhiên. Những trải nghiệm này giúp kích thích sự tò mò, đồng thời khuyến khích trẻ tương tác và diễn đạt những quan sát của mình về thế giới xung quanh.

Giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử

Việc tiếp xúc quá nhiều với các thiết bị điện tử như điện thoại, TV, hay máy tính bảng có thể ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và phát triển ngôn ngữ của trẻ. Phụ huynh nên hạn chế thời gian sử dụng thiết bị điện tử của trẻ, chỉ cho phép sử dụng từ 1-2 lần mỗi ngày, mỗi lần không quá 30 phút.

Phần còn lại trong ngày, nên khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời và giao tiếp với cha mẹ nhiều hơn. Đây là một phương pháp hiệu quả giúp trẻ chậm nói cải thiện kỹ năng ngôn ngữ.

Áp dụng phương pháp trị liệu ngôn ngữ chuyên biệt

Trong một số tình huống đặc biệt, phương pháp trị liệu ngôn ngữ có thể được sử dụng để giúp trẻ chậm nói. Tuy nhiên, các phương pháp này cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia để đảm bảo phù hợp và mang lại hiệu quả cho từng trường hợp cụ thể của trẻ.

Khuyến khích trẻ tự giải quyết vấn đề

Một cách đơn giản nhưng hiệu quả giúp trẻ chậm nói là khuyến khích trẻ tự tìm cách giải quyết các vấn đề trong cuộc sống hàng ngày. Phương pháp này không chỉ phát triển kỹ năng tư duy của trẻ mà còn khuyến khích trẻ sử dụng ngôn ngữ để thể hiện ý nghĩ và nhu cầu của mình, từ đó giúp cải thiện khả năng giao tiếp của trẻ,

Không bắt chước giọng của trẻ

Một sai lầm thường gặp ở nhiều phụ huynh là bắt chước giọng ngọng nghịu của trẻ khi trò chuyện. Trong giai đoạn đầu, trẻ có thể phát âm chưa chuẩn, đôi khi là ngọng hoặc líu lưỡi. Nếu cha mẹ lặp lại cách nói này, trẻ sẽ dễ dàng hình thành thói quen phát âm sai.

Thay vào đó, cha mẹ nên cố gắng phát âm chuẩn và chậm rãi, để trẻ có thể ghi nhớ và bắt chước nói theo đúng cách.

Lưu ý: Các phương pháp trên đây chỉ mang tính chất tham khảo. Phụ huynh nên tham vấn trực tiếp ý kiến từ phía bác sĩ để có cách chăm sóc và dạy bé đúng cách và khoa học nhất, giúp con sớm cải thiện được khả năng ngôn ngữ.

Lưu ý khi dạy trẻ bị chậm nói tại nhà

Việc cải thiện khả năng ngôn ngữ của trẻ không phải là điều dễ dàng. Để đạt được kết quả như mong muốn, bạn cần lưu ý một số điều sau:

• Tất cả các thành viên trong gia đình cần phối hợp chặt chẽ trong việc hỗ trợ sự phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Tránh tình trạng mỗi người áp dụng một phương pháp khác nhau, vì điều này sẽ không mang lại hiệu quả đồng bộ.
• Khi trò chuyện với trẻ, hãy sử dụng những từ ngữ đơn giản, dễ hiểu và câu văn ngắn gọn. Phát âm rõ ràng và giữ giao tiếp mắt, giúp trẻ dễ dàng tập trung vào cuộc trò chuyện.
• Hãy nói từ từ, nhẹ nhàng để trẻ có thể tiếp thu từng từ một cách dễ dàng. Điều quan trọng là bạn phải kiên nhẫn và giữ bình tĩnh, ngay cả khi trẻ chưa thể nói theo. Đừng vội nản chí.
• Việc dạy trẻ chậm nói tại nhà đòi hỏi sự kiên trì, không thể có kết quả ngay lập tức.
• Hãy trò chuyện với trẻ trong mọi tình huống hàng ngày để gia tăng hiệu quả.
• Bạn cũng có thể cân nhắc cho trẻ tham gia các lớp học mầm non hoặc nhà trẻ để trẻ có cơ hội giao tiếp với giáo viên và bạn bè cùng độ tuổi. Đây là một cách rất hiệu quả để giúp trẻ cải thiện khả năng ngôn ngữ.
• Nếu trẻ chậm nói kèm theo dấu hiệu của tự kỷ hoặc bệnh lý bẩm sinh, bạn nên đưa trẻ đi khám để nhận được sự can thiệp kịp thời từ các chuyên gia.

Trẻ chậm đi, trẻ chậm nói là những tình trạng nhiều gia đình gặp phải, khiến phụ huynh lo lắng không thôi. Việc theo dõi sức khỏe của trẻ ngay từ những ngày đầu sẽ giúp tránh hoặc giảm bớt nhiều nguy cơ sức khỏe.

Theo đó, mẹ và gia đình có thể tham khảo và đăng ký gói thai sản tại các bệnh viện uy tín như Bệnh viện Việt Pháp Hà Nội. Các gói thai sản trong chương trình được thiết kế trình tự, khoa học, cùng với đó là sự đồng hành của đội ngũ bác sĩ Sản phụ khoa giàu kinh nghiệm, giúp mẹ có thêm tự tin trên hành trình chào đón con ra đời.

Lưu ý: Bài viết chỉ mang tính tham khảo, không thay thế cho các chẩn đoán, chỉ định của bác sĩ. Bệnh nhân nên đến thăm khám trực tiếp và đảm bảo thực hiện theo chỉ dẫn của bác sĩ để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Tình trạng chậm nói ở trẻ không chỉ là vấn đề về ngôn ngữ mà còn có thể là biểu hiện của những vấn đề tiềm ẩn liên quan đến tâm lý và sức khỏe của trẻ. Vì vậy, việc phát hiện sớm các dấu hiệu và can thiệp kịp thời sẽ giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp, đồng thời giảm thiểu những tác động tiêu cực đến sự phát triển lâu dài của trẻ.