English
Français
日本語
Hệ tiêu hóa gồm những gì?
Hệ tiêu hóa không chỉ bao gồm các cơ quan chính thực hiện việc tiêu hóa và hấp thụ, mà còn có sự hỗ trợ của các cơ quan phụ trợ đảm bảo quá trình này diễn ra hiệu quả.
1. Miệng
Miệng là điểm khởi đầu của quá trình tiêu hóa. Tại đây, thức ăn được cắt, nghiền nát bởi răng và trộn lẫn với nước bọt, chứa enzym amylase, giúp bắt đầu quá trình phân hủy carbohydrate. Lưỡi đóng vai trò quan trọng trong việc di chuyển thức ăn và tạo thành bolus (khối thức ăn dễ nuốt) trước khi đưa vào thực quản.
2. Thực quản
Thực quản là một ống dài dẫn thức ăn từ miệng xuống dạ dày thông qua các cơn co thắt nhịp nhàng. Cơ chế này đảm bảo thức ăn được chuyển đến đúng nơi mà không bị trào ngược.
3. Dạ dày
Dạ dày là nơi thức ăn được tiêu hóa một phần, nhờ vào acid hydrochloric và enzym tiêu hóa như pepsin. Dạ dày không chỉ chứa thức ăn mà còn trộn lẫn chúng để tạo thành chyme, một chất lỏng nhão. Quá trình tiêu hóa ở đây chủ yếu tập trung vào protein.
Môi trường axit trong dạ dày đôi khi còn là nơi hình thành và phát triển các vi khuẩn như HP, tác nhân gây các bệnh viêm loét, polyp dạ dày. Bệnh nhân cần đến bệnh viện nội soi dạ dày khi thấy có các dấu hiệu đau dạ dày để tránh tình trạng vi khuẩn phát triển mạnh làm tình trạng bệnh chuyển biến nặng.
4. Ruột non
Ruột non là nơi diễn ra phần lớn quá trình tiêu hóa và hấp thụ. Ruột non hình ống dài khoảng 6-7 mét, chia thành ba phần: tá tràng, hỗng tràng và hồi tràng, ruột non nhận enzym từ tụy và mật từ gan để tiếp tục tiêu hóa carbohydrate, protein và chất béo. Các nhung mao trong ruột non giúp tăng cường khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng vào máu.
5. Đại tràng (Ruột già)
Là đoạn cuối của đường tiêu hóa, bao gồm manh tràng, kết tràng và trực tràng. Sau khi thức ăn đã được tiêu hóa và hấp thụ, phần còn lại sẽ được chuyển đến đại tràng. Tại đây, nước và muối khoáng được hấp thụ, giúp hình thành phân. Đại tràng cũng chứa nhiều vi khuẩn có lợi, hỗ trợ trong việc lên men chất xơ và sản xuất một số vitamin như vitamin K.
6. Trực tràng
Trực tràng là phần cuối của đại tràng, giữ vai trò quan trọng trong việc lưu trữ phân cho đến khi cơ thể sẵn sàng thải ra ngoài. Nó có khả năng cảm nhận áp lực và kích thích phản xạ đi tiêu, giúp điều chỉnh thời gian và cách thức thải phân.
7. Gan
Gan là cơ quan lớn nhất trong hệ tiêu hóa, có vai trò sản xuất mật, giúp tiêu hóa chất béo. Gan cũng tham gia vào việc chuyển hóa và lưu trữ các chất dinh dưỡng từ thức ăn, detoxify các chất độc hại và điều hòa nồng độ glucose trong máu.
8. Tụy
Tụy là một tuyến vừa nội tiết vừa ngoại tiết, sản xuất các enzym tiêu hóa cần thiết cho việc phân hủy carbohydrate, protein và chất béo. Nó cũng tiết ra insulin và glucagon, hormone quan trọng trong việc điều hòa lượng đường trong máu.
9. Túi mật
Túi mật lưu trữ mật do gan sản xuất. Khi có thức ăn, túi mật sẽ giải phóng mật vào ruột non để giúp tiêu hóa chất béo hiệu quả hơn.
Các triệu chứng thường gặp ở hệ tiêu hóa
Hệ tiêu hóa thường gặp phải nhiều vấn đề, từ những triệu chứng nhẹ đến các bệnh về đường tiêu hóa nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
- Khó tiêu: Với biểu hiện đầy bụng, nóng rát vùng thượng vị và ợ hơi, thường do ăn uống không khoa học, stress hoặc các bệnh lý tiềm ẩn như viêm loét dạ dày.
- Đầy hơi: Là một triệu chứng thường gặp, xảy ra do nuốt không khí khi ăn hoặc hệ vi sinh đường ruột mất cân bằng, dẫn đến cảm giác căng trướng bụng, xì hơi liên tục.
- Táo bón: Thường xuất hiện khi thiếu chất xơ, uống ít nước hoặc ít vận động.
- Tiêu chảy: chủ yếu do nhiễm khuẩn, ngộ độc thực phẩm, hoặc không dung nạp thực phẩm như lactose.
Nặng hơn, người bệnh có thế mắc các bệnh lý tiêu hóa cần thực hiện nội soi tiêu hóa để phát hiện và điều trị bệnh như:
- Trào ngược dạ dày
- Viêm loét dạ dày
- Ruột kích thích (IBS)
- Viêm đường ruột
- Xuất huyết tiêu hóa
Thực đơn để có hệ tiêu hóa khỏe mạnh
Ăn gì để hệ tiêu hóa khỏe mạnh là câu hỏi phổ biến của rất nhiều người hiện nay. Không chỉ người bệnh mà tất cả chúng ta đều phải bổ sung đủ chất dinh dưỡng, tránh các thực phẩm chế biến sẵn hay các chất kích thích để giữ một hệ tiêu hóa khỏe mạnh.
- Chất xơ trong rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu: Giúp cung cấp vitamin, khoáng chất tăng cường nhu động ruột, ngăn ngừa táo bón và tạo điều kiện cho vi khuẩn có lợi phát triển trong ruột.
- Thực phẩm probiotic như sữa chua, kefir, kim chi, dưa cải, miso: Cung cấp vi khuẩn có lợi cho đường ruột, giúp cân bằng hệ vi sinh vật, cải thiện tiêu hóa và tăng cường miễn dịch.
- Nước: Giúp giữ cho hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả, ngăn ngừa táo bón và hỗ trợ quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng.
- Chất béo lành mạnh từ ô liu, quả bơ, hạt chia, hạt lanh, các loại hạt: Giúp hấp thụ các vitamin tan trong dầu và hỗ trợ sức khỏe của niêm mạc ruột.
Hệ tiêu hóa bao gồm nhiều cơ quan có những vai trò riêng biệt cùng giúp duy trì năng cho hoạt động sống của con người. Với các thông tin về cơ quan tiêu hóa người bệnh sẽ hiểu hơn về chức năng của chúng cũng như cách chăm sóc và phòng tránh các bệnh lý tiêu hóa.
