Suy nút xoang: Nguyên nhân, hướng điều trị và phòng ngừa

Suy nút xoang là gì?

Suy nút xoang, hay còn gọi là rối loạn chức năng nút xoang hoặc bệnh nút xoang, là một dạng rối loạn nhịp tim có nguồn gốc từ nút xoang. Đây là bệnh lý tương đối hiếm gặp, thường xuất hiện ở người cao tuổi do quá trình lão hóa của hệ thống dẫn truyền tim.

Ở người khỏe mạnh, tim đập đều đặn với tần số 60-100 lần/phút nhờ hệ thống dẫn truyền tim. Hệ thống này phát ra xung điện xuất phát từ nút xoang nằm ở tâm nhĩ phải, sau đó lần lượt dẫn truyền xung điện sang tâm nhĩ trái, nút nhĩ thất, bó His và mạng Purkinje xuống hai tâm thất. Nhờ đó, hai tâm nhĩ và hai tâm thất co bóp nhịp nhàng, đều đặn giúp tim bơm máu tới các cơ quan trong cơ thể.

Trên thực tế, nút xoang không phát xung điện với tần số cố định mà điều chỉnh linh hoạt theo nhu cầu sinh lý của cơ thể. Khi nghỉ ngơi, hoạt động của nút xoang chậm lại, giúp giảm nhịp tim nhằm tiết kiệm năng lượng. Ngược lại, trong các tình huống gắng sức, căng thẳng hoặc kích thích thần kinh giao cảm, nút xoang tăng cường phát nhịp, làm tăng tần số tim để đáp ứng nhu cầu tưới máu và cung cấp oxy cho các mô.

Tuy nhiên, trong hội chứng suy nút xoang, chức năng tạo nhịp của nút xoang bị rối loạn, dẫn đến nhịp tim chậm hoặc không đều, không phù hợp với nhu cầu của cơ thể. Hệ quả là cung lượng tim suy giảm, ảnh hưởng đến quá trình cung cấp oxy và dưỡng chất cho các cơ quan.

Nguyên nhân suy nút xoang

Suy nút xoang có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó một số nguyên nhân có thể phòng ngừa và kiểm soát được. Việc xác định nguyên nhân cụ thể giúp định hướng điều trị phù hợp, giảm thiểu nguy cơ dẫn đến biến chứng nguy hiểm.

• Thoái hóa nút xoang theo tuổi tác: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, thường gặp ở người cao tuổi do xơ hóa và thoái hóa mô nút xoang, làm giảm nhịp tim. Quá trình này có thể xảy ra một cách tự nhiên hoặc bị thúc đẩy bởi các bệnh lý nền như tăng huyết áp, đái tháo đường.
• Tổn thương nút xoang hoặc sẹo do phẫu thuật tim: Những can thiệp phẫu thuật liên quan đến nhĩ phải, đặc biệt là sau thay van ba lá, sửa chữa dị tật tim bẩm sinh (như thông liên nhĩ, chuyển gốc động mạch), có thể làm tổn thương trực tiếp hoặc gián tiếp đến nút xoang.
• Các bệnh lý tim mạch: Một số bệnh lý có thể ảnh hưởng đến chức năng nút xoang, bao gồm:

+ Bệnh mạch vành: Thiếu máu nuôi nút xoang có thể làm giảm hoạt động phát nhịp.

+ Bệnh cơ tim: Cơ tim giãn, cơ tim phì đại gây rối loạn cấu trúc và chức năng điện sinh lý của tim.

+ Bệnh van tim: Các tình trạng như hẹp van động mạch chủ, hở van ba lá có thể gây rối loạn huyết động và ảnh hưởng đến nút xoang.

+ Tình trạng viêm trong tim: Như viêm cơ tim, viêm nội tâm mạc, viêm màng ngoài tim, có thể trực tiếp gây tổn thương nút xoang hoặc ảnh hưởng đến hệ thống dẫn truyền.

• Ngưng thở khi ngủ: Hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn có thể gây suy nút xoang thông qua cơ chế kích thích phó giao cảm, làm chậm nhịp tim quá mức hoặc gây ngừng xoang thoáng qua. Ngoài ra, tình trạng giảm oxy kéo dài cũng có thể góp phần gây tổn thương lâu dài cho hệ thống điện tim.
• Một số loại thuốc: Thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh calci, thuốc chống loạn nhịp… có thể ức chế hoạt động của nút xoang, làm chậm nhịp tim hoặc gây rối loạn dẫn truyền.
• Di truyền: Một số đột biến gen liên quan đến kênh ion tim có thể gây suy nút xoang, trong đó đột biến HCN4, SCN5A là những nguyên nhân đã được xác định. Bệnh nhân có tiền sử gia đình mắc rối loạn nhịp tim di truyền hoặc hội chứng suy nút xoang bẩm sinh có nguy cơ cao mắc bệnh.

Triệu chứng của suy nút xoang

Suy nút xoang thường không gây ra triệu chứng rõ ràng hoặc chỉ xuất hiện thoáng qua rồi tự biến mất, khiến người bệnh khó nhận biết. Theo đó, một số triệu chứng có thể gặp trong suy nút xoang như:

• Đánh trống ngực, cảm giác tim bỏ nhịp
• Đau tức hoặc khó chịu ở ngực
• Chóng mặt, choáng váng
• Mệt mỏi, giảm khả năng gắng sức
• Hụt hơi, khó thở đặc biệt khi gắng sức
• Lú lẫn, giảm tập trung, suy giảm trí nhớ
• Ngất xỉu hoặc gần ngất

Những triệu chứng này thường không đặc hiệu và dễ nhầm lẫn với các tình trạng rối loạn nhịp khác. Vì vậy, khi gặp các triệu chứng bất thường, người bệnh cần đi khám và thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết để xác định chính xác loại rối loạn nhịp mà mình mắc phải.

Suy nút xoang ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe?

Suy nút xoang có thể gây ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Mức độ ảnh hưởng phụ thuộc vào tình trạng rối loạn nhịp và các bệnh lý đi kèm ở mỗi bệnh nhân.

• Giảm cung lượng tim: Khi nút xoang phát nhịp chậm bất thường hoặc có các khoảng ngừng xoang kéo dài, tim không thể bơm đủ máu để cung cấp oxy cho các cơ quan. Hậu quả là bệnh nhân có thể cảm thấy chóng mặt, mệt mỏi, hoa mắt, khó tập trung và thậm chí ngất xỉu nếu nhịp chậm quá mức.
• Tăng nguy cơ đột quỵ: Bệnh nhân suy nút xoang có thể gặp hội chứng nhịp nhanh – nhịp chậm, trong đó các cơn nhịp nhanh như rung nhĩ có thể hình thành cục máu đông trong nhĩ. Nếu cục máu đông di chuyển đến não, có thể gây đột quỵ thiếu máu não.
• Tăng nguy cơ suy tim: Nhịp tim quá chậm hoặc không ổn định trong thời gian dài có thể làm giảm hiệu suất bơm máu của tim, gây giãn buồng tim và suy giảm chức năng co bóp. Điều này dẫn đến suy tim mạn tính, gây khó thở, phù chân và làm giảm khả năng vận động của bệnh nhân.
• Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: Suy nút xoang khiến người bệnh dễ mệt mỏi, giảm sức chịu đựng khi vận động, ảnh hưởng đến công việc và sinh hoạt hàng ngày. Ngoài ra, tâm lý lo lắng về tình trạng bệnh cũng có thể dẫn đến rối loạn giấc ngủ, căng thẳng kéo dài và trầm cảm.

Chẩn đoán suy nút xoang

Để xác định chính xác mình có bị suy nút xoang hay không, người bệnh cần đi khám tại các bệnh viện có chuyên khoa tim mạch. Trước tiên, bác sĩ sẽ hỏi người bệnh một số câu hỏi về tiền sử gia đình, tiền sử bệnh và các triệu chứng bất thường mà người bệnh đang gặp phải.

Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng, bao gồm kiểm tra cân nặng, mạch, huyết áp, khám tim phổi… Do các triệu chứng thường khá mơ hồ, người bệnh cần thực hiện các kiểm tra cận lâm sàng phù hợp để chẩn đoán suy nút xoang và xác định nguyên nhân gây bệnh.

Các cận lâm sàng thường được chỉ định với bệnh nhân nghi ngờ suy nút xoang có thể bao gồm:

• Điện tâm đồ: Là công cụ quan trọng nhất để phát hiện các rối loạn nhịp liên quan đến suy nút xoang. Khi thực hiện điện tâm đồ, các điện cực được gắn lên ngực, cổ tay và cổ chân của người bệnh. Các xung điện hoạt động của tim sẽ được máy ghi lại và hiển thị dưới dạng biểu đồ, nhờ đó bác sĩ có thể phát hiện các sóng điện tim bất thường.
• Holter điện tim: Trong trường hợp nghi ngờ người bệnh bị suy nút xoang nhưng điện tâm đồ không phát hiện được các sóng điện tim bất thường, bác sĩ có thể chỉ định cho bệnh nhân đeo holter điện tim 24-48 giờ. Đây là thiết bị ghi điện tim có kích thước nhỏ gọn mà người bệnh có thể đeo bên người nhằm phát hiện các rối loạn nhịp tim không liên tục, như cơn ngừng xoang, hội chứng nhịp nhanh – nhịp chậm…
• Máy ghi vòng lặp cấy ghép: Là một thiết bị nhỏ được cấy dưới da để ghi lại hoạt động điện của tim trong thời gian dài. Thiết bị này đặc biệt hữu ích đối với bệnh nhân không có triệu chứng thường xuyên, giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác sau khi theo dõi vài tháng hoặc lâu hơn.
• Máy ghi sự kiện: Thiết bị này tương tự như Holter điện tim nhưng nó chỉ ghi lại hoạt động của tim tại một số thời điểm nhất định (khi bệnh nhân có triệu chứng và ấn nút ghi nhận lại), mỗi lần vài phút. Máy nhỏ gọn và có thể đeo lâu hơn Holter điện tim, thường là 30 ngày.
• Thăm dò điện sinh lý: Là một thủ thuật xâm lấn được thực hiện để đánh giá chi tiết hệ thống dẫn truyền điện của tim. Các điện cực được đưa vào tim thông qua các tĩnh mạch lớn sẽ kích thích và ghi lại hoạt động điện của tim, cho phép bác sĩ đánh giá chức năng của nút xoang cũng như các cấu trúc dẫn truyền khác. Thăm dò điện sinh lý có thể giúp xác định chính xác vị trí, mức độ của các rối loạn nhịp và giúp lập kế hoạch điều trị phù hợp.

Điều trị suy nút xoang

Mục tiêu điều trị suy nút xoang nhằm kiểm soát triệu chứng, phòng ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Lựa chọn phương pháp điều trị tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, tần suất triệu chứng cũng như ảnh hưởng đến huyết động của bệnh nhân.

Các loại thuốc điều trị suy nút xoang

Trong trường hợp suy nút xoang có liên quan đến các loại thuốc mà bệnh nhân đang sử dụng (như thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh calci, thuốc chống loạn nhịp…), bác sĩ có thể đánh giá lại chỉ định điều trị, điều chỉnh liều lượng hoặc thay thế bằng thuốc khác ít ảnh hưởng đến chức năng nút xoang.

Ngoài ra, ở những bệnh nhân có giai đoạn nhịp nhanh kèm theo nhịp chậm, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng thuốc kiểm soát nhịp nhanh, chẳng hạn như thuốc chẹn beta liều thấp hoặc thuốc ức chế kênh natri, kali trong một số trường hợp.

Bệnh nhân suy nút xoang có rung nhĩ hoặc rối loạn nhịp nhĩ kèm theo sẽ được đánh giá nguy cơ huyết khối và đột quỵ để quyết định chỉ định thuốc chống đông máu (như warfarin hoặc thuốc kháng đông đường uống thế hệ mới). Việc lựa chọn thuốc cần dựa trên mức độ rối loạn nhịp, nguy cơ chảy máu và các bệnh lý đi kèm của từng bệnh nhân.

Thủ thuật, phẫu thuật tim mạch

Đặt máy tạo nhịp

Ở những bệnh nhân suy nút xoang có triệu chứng nhịp chậm đáng kể, cơn ngất, hoặc nhịp tim quá chậm kéo dài ảnh hưởng đến huyết động, cấy máy tạo nhịp là phương pháp điều trị hiệu quả nhất. Thiết bị này có kích thước nhỏ, chạy bằng pin và được cấy dưới da gần xương đòn trong một thủ thuật xâm lấn tối thiểu. Máy tạo nhịp có nhiệm vụ phát xung điện khi cần thiết để duy trì nhịp tim ổn định, đồng bộ hoạt động của tâm nhĩ và tâm thất, giúp tim bơm máu hiệu quả hơn, qua đó phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm như ngất, suy tim hoặc đột quỵ.

Quyết định đặt máy tạo nhịp phụ thuộc vào triệu chứng lâm sàng, mức độ rối loạn nhịp, và các bệnh lý tim mạch đi kèm. Các loại máy tạo nhịp thường được sử dụng bao gồm:

• Máy tạo nhịp một buồng: Có một dây điện cực được gắn vào tâm nhĩ phải hoặc tâm thất phải, giúp kiểm soát nhịp tim trong các trường hợp suy nút xoang đơn thuần hoặc block nhĩ thất mức độ nhẹ.
• Máy tạo nhịp hai buồng: Kích thích cả tâm nhĩ phải và tâm thất phải, giúp duy trì sự đồng bộ trong hoạt động điện học của tim. Đây là loại phổ biến nhất ở bệnh nhân suy nút xoang, giúp hạn chế các rối loạn nhịp thất thứ phát và giảm nguy cơ tiến triển thành rung nhĩ. Ngoài ra, máy tạo nhịp hai buồng cũng mang lại lợi ích dự phòng cho bệnh nhân có nguy cơ cao mắc block nhĩ thất tiến triển, với tỷ lệ xuất hiện block AV hàng năm từ 1-2%.
• Máy tạo nhịp ba buồng (CRT): Được chỉ định cho bệnh nhân suy nút xoang kèm suy tim có rối loạn dẫn truyền, giúp cải thiện sự đồng bộ giữa hai tâm thất, tăng hiệu suất bơm máu của tim và giảm triệu chứng suy tim.

Triệt đốt qua ống thông

Bác sĩ có thể đề xuất phương pháp triệt đốt với những bệnh nhân có rối loạn nhịp nhanh kèm theo, đặc biệt là hội chứng nhịp nhanh – nhịp chậm hoặc rung nhĩ kèm triệu chứng nặng. Trong thủ thuật này, bác sĩ sử dụng ống thông có gắn điện cực đưa vào buồng tim qua đường mạch máu, xác định vị trí mô tim gây rối loạn nhịp và phá hủy nó bằng năng lượng sóng cao tần, giúp loại bỏ nguồn phát xung bất thường và kiểm soát nhịp tim hiệu quả hơn.

Phá hủy nút nhĩ thất

Chỉ được thực hiện ở bệnh nhân suy nút xoang có rung nhĩ nhanh mà không thể kiểm soát bằng các biện pháp khác. Thủ thuật này sử dụng sóng cao tần để phá hủy nút nhĩ thất, từ đó ngăn chặn tín hiệu điện bất thường từ nhĩ xuống thất. Sau khi phá hủy nút nhĩ thất, bệnh nhân sẽ cần được cấy máy tạo nhịp vĩnh viễn để đảm bảo duy trì nhịp tim ổn định.

Phòng ngừa suy nút xoang

Trên thực tế, không có bất kỳ biện pháp nào có thể ngăn chặn suy nút xoang một cách triệt để, đặc biệt là khi nguyên nhân liên quan đến thoái hóa do tuổi tác hoặc yếu tố di truyền. Tuy nhiên, việc duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ sẽ góp phần giảm khả năng mắc bệnh hoặc làm chậm tiến triển dẫn đến biến chứng.

• Ăn uống lành mạnh: Giảm tiêu thụ muối, chất béo bão hòa, thực phẩm chế biến sẵn, tăng cường rau xanh, trái cây, cá béo để tăng cường sức khỏe tim mạch.
• Tập thể dục và duy trì cân nặng hợp lý: Cố gắng tập luyện ít nhất 30 phút mỗi ngày với cường độ và hình thức tập luyện phù hợp với thể trạng. Điều này không chỉ giúp tăng cường sức khỏe thể chất, mà còn hỗ trợ kiểm soát cân nặng, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh tim mạch và nhiều bệnh mạn tính khác.
• Kiểm soát huyết áp và cholesterol: Huyết áp cao, cholesterol cao là những yếu tố làm tăng nguy cơ suy nút xoang. Để kiểm soát tình trạng này, cần thay đổi lối sống và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
• Bỏ thuốc lá: Cai thuốc lá càng sớm càng tốt để bảo vệ sức khỏe khỏi các bệnh lý liên quan đến thuốc lá và khói thuốc lá.
• Hạn chế uống rượu: Cố gắng không uống rượu hoặc chỉ uống ở mức vừa phải. Không nên uống quá 2 đơn vị cồn/ngày với nam giới, 1 đơn vị cồn/ngày với nữ giới và không uống quá 5 ngày/tuần. 1 đơn vị cồn tương đương với ¾ lon bia 330ml (5%); 1 cốc bia hơi 330ml; 1 ly rượu vang 100ml (13,5%); hoặc 1 chén rượu mạnh 30ml (40%).
• Kiểm soát căng thẳng: Các vấn đề như căng thẳng, thiếu ngủ… có thể gián tiếp góp phần gây bệnh tim và nhiều căn bệnh khác. Do đó, nên giữ tâm trạng thoải mái, ngủ đủ giấc, tránh stress quá mức… để có trạng thái tinh thần tốt nhất.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ: Người có nguy cơ cao (tuổi cao, có bệnh tim mạch, rối loạn nhịp trước đó) nên kiểm tra nhịp tim và sức khỏe tim mạch định kỳ, giúp phát hiện sớm các bất thường và có biện pháp can thiệp kịp thời.

Với đội ngũ bác sĩ, chuyên gia tim mạch giàu kinh nghiệm và trang thiết bị hiện đại, Bệnh viện Việt Pháp Hà Nội là địa chỉ uy tín trong thăm khám và điều trị các bệnh tim mạch nói chung và suy nút xoang nói riêng.

• TS.BS Alain Patrice Lebon – tiến sĩ y khoa Tim mạch, điện sinh lý được chứng nhận bởi Hiệp hội Nhịp tim Châu Âu, 20 năm kinh nghiệm điều trị bệnh lý rối loạn nhịp tim.
• Đầy đủ thiết bị thực hiện các cận lâm sàng quan trọng nhằm chẩn đoán bệnh suy nút xoang một cách chính xác và nhanh chóng: điện tâm đồ, holter điện tim…
• Phác đồ điều trị cá thể hóa theo Hướng dẫn điều trị của Hiệp hội Nhịp tim Châu Âu, chỉ định can thiệp phù hợp với từng bệnh nhân và phối hợp liên chuyên khoa nhằm mang lại hiệu quả điều trị tối ưu cho người bệnh.
• Hệ thống lập bản đồ tim 3D Abbott EnSite X EP System thế hệ mới nhất đầu tiên tại Việt Nam sử dụng ống thông dùng một lần nhập khẩu từ Mỹ.
• Hệ thống phòng can thiệp DSA hiện đại, tuân thủ các tiêu chuẩn khử khuẩn cao nhất của Pháp.

Để được tư vấn về hội chứng suy nút xoang hoặc đặt lịch khám với các bác sĩ, chuyên gia tim mạch hàng đầu của Bệnh viện Việt Pháp Hà Nội, quý khách hàng vui lòng liên hệ hotline 024 3577 1100.